राई चन्द्र दुमी
" सार,,को सारपक्ष
यौटा सुन्दर संसार थियो मनको वस्तिभित्र
उजाड भयो जीन्दगानी दुख्दा छाती भित्र
-प्रणय प्रिती
उजाड भयो जीन्दगानी दुख्दा छाती भित्र
-प्रणय प्रिती
बिती रहेछ यसरीनै जीवन यो सारा
दुखियालाई बनाईदिन्छन दोषको तारा
ताप हो की राप हो त्यसै सहनु पर्यो
-बिद्रोह
हंगकंगको नेपाली सांगितिक माहौलमा घरिन,घरि गीत र्सजकहरुले तहल्का मच्चाई रहन्छन । यस्मा 
लागि परेर गीतकारमा आफुलाई दर्ज गर्ने २ नामहरु हुन राम कृष्ण बान्तवा र टंक सम्बाहाम्फे । भनौँ उनिहरुको एकलराज्य भन्दा फरक नपर्ने अवश्था आईसकेको छ यस क्षेत्रमा । किनभने गीत सिर्जना गर्दा डुबेर सिर्जना गर्नेहरु मध्यमा मलाई लागेको यस क्षेत्रको हंगकंगका हस्ती श्रष्टाहरु यी दुइ हुन । यसपटक कवि टंक सम्वाहाम्फेलाई मैले यसरी यहा किन ल्याईरहेछु भने उनि कममा गीतकार बढीमा कवि लाग्थे मलाई । तर उनि गीत लेखनमापनि अरु मजबुत भईसकेछन, यस्तोकि उनि धेरैबर्षपहिले गीतमा स्थापित भएको हुन जस्तो । पहिलो गीती अल्वम मनोभाव पछि यसै थन्किएलान भन्ठानेको त्यसो भएन अरु उर्जाशिल भएर झुल्केछन उनि "सार,, दोश्रो अल्वममा । उन्को यो सस्तो रहर थिएन रहेछ । आजको अल्पकालिन रहरेहरुले चर्चामा आउनलाई हृवात्त देखा परेर स्वाट्ट हराउने सस्तो लोकप्रियताको नायक होईनन रहेछन धनकुटे श्रष्टा सम्वाहाम्फे । आधुनिक गीतको खास रस भनेकै शब्दमा हुने भएकोले पप, रक जस्तो झ्वाट्ट उत्तेजनामा आएर ढाङ ढुङ हल्ला गरिराखेर स्वाट्ट हराउने कुरा आउँदैन तरैपनि हंगकंगमा गीत विधामा धेरै कलमहरु देखा परेर हराएका छन, विहान उदाएको सूर्य बेलुकी अस्ताएजस्तै । यस्तोकी उस्ले भावनामा रोपेन गीतलाई रहरमा फुलायो र यसै ओइलायो । कसैलेत संगीतरुपी प्राण लगाउने काम समेत गर्न सकेको होईनन, यो यौटा समस्यापनि हो आफ्नो ठाउँमा छ । तर आधुनिक गीत भावपरक हुने भएको कारण कविताकै रुपमा सुन्दामात्रपनि एक किसिम रसमय भने अवश्य हुन्छ ।
पहिलो मनोभाव को सफलतालेपनि उन्लाई गीती लेखन क्षेत्रमा पाईला चाल्न उत्साहित गर्छ,नै र नै यस क्षेत्रलाई दिर्घकालिन रुप दिन्छन भनेर बिगतमा जो कोहीले अनुमान गर्थे जस्ले मनोभाव अलवमलाई सुनेको थिए । कवितामा यथेष्ट नाम कमाएका सम्वाहाम्फेलाई मैले भने मनोभाव थपिथपि सुनेको भएपनि सारै पत्याएको थिईन । त्यतिको उज्वल गीतकारलाई नपत्याउँनुमा के कारण थियो भने त्यो मनोभाव निस्के लगत्तै उनि राजनैतिक कुराहरुमा, हक अधिकारका लेखहरुमा (समग्रमा वैचारिक लेखहरुमा) निकै देखा पर्न थालेका थिए, इभन अहिलेपनि छन । मैले मै संग तुलना गरेर उन्को हक्मा यस्तो निर्णय गर्नुत नहुने हो तर यस्तै सोचेछु । म हिजोआज विचारमा बढी दौडने गरेको छु, यतिसम्मकी पारिजात दिदीले मार्क्सवादी दर्शनको गुदी भेटाउनुभएपछि सिरिशको फूलहरु जो सुन्यवादी धारका उपन्यास थिए लाई बहिस्कार गर्नुभएको थियो । मलाईपनि कहिलेकाँही त्यस्तो फिल हुन्छ मेरो प्रणय प्रितिको कविता गीत र कथाहरु सवै आगो लगाईदिउँ जस्ले निरासावादलाई हुर्काउने काममात्र गरेको छन । तर दुनियाँले देख्दा पारिजात दिदीसंग तुलना गरेको देख्छनकी जस्तो लागेर एक किसिम आफ्नै शंकाको घेराभित्र कैदी भएर लघुतावोध पाल्दै त्यो हिम्मत गर्दिन र एक किसिम प्रणयप्रेम सामाजिक आवश्यक्ता हो मेरो ठम्याईं । जे होस दिदी मेरो लागि आकासको तारा भएपनि म भित्रपनि क्रान्तिकारीपन भने छिप्पिईंदोनै छ ।
फेरी म अलि अनौठो क्रान्तिकारी छु, कि यौटा युवक र युवतीको प्रेमलाईपनि संसारकै प्रेमको दाँजोमा गणना हुनुपर्छ भन्ने मान्यता राख्दछु । वास्तवमा भन्ने हो भने कुनै समयकाल परिस्थितिमा म मेरो यहि धारणाको कारण पछिपनि परेको छु । यहि सिद्धान्तको शिकार भएको छु भन्दा फरक नपर्ला । तर युवा युवतीबीचबाट शंस्लेषित प्रेम मानव आगमनको पहिलो बिन्दू मान्दछु म । जतिसुकै क्रान्तिकारी हौँ हामी प्रणय प्रिती र ब्यवहारलाई फ्युजन गरेर बिचको धारमा हिडाउँन सक्नुपर्छ, मेरो धारणा । कतिभने बि. पि. को कथाको ध्यानाशन्न ऋषि जत्तिनै कर्तब्यलाई भुलिहाल्न भएन । यौटा आवश्यक सिमा रेखा र सभ्यतालाई भुलेर कुण्ठाको रुपमा पेश गर्नु र हुनु भएन भन्नेसम्म हो । टंक सम्वाहाम्फेका गीतहरु मेरो चाहनाको सिमारेखा जत्तिनै छरितो लोभलाग्दो प्रणयप्रेम बोकेर झुल्केको छन, तिनीहरुलाई दिनेश सुब्बाजीबाट आफुजस्तै आफु सुहाउँदो संगित जुरेको छ ।
अँ, टंक सम्वाहाम्फे हंगकंगबाट दोश्रो पटक "सार,, लिएर उदाएको छन । १० गीतको संगालो सार अलवम पहिलेको तुलनामा छरितो छ । पहिलेको कुनै गीतहरु राम्रा भएरपनि लामा लाग्थे । अहिले गीतहरुमा गीतकार वान्तवाले भनेजस्तै मिटर मिलाउँने कोशिष गरिएको छ, गीतकार केशव भट्टर्राईजी (महावाणिज्यदूत)ले भन्नुभएजस्तै थोरै शब्दमा धेरै कुराहरु अटाउँन सकिएको छ । संगीत सम्बन्धि यथेष्ट ज्ञान राख्नुहुने औपचारिक शिक्षानै संगीत अध्ययन गर्नुभएको हंगकंगका चर्चित संगीतकार दिनेश सुब्बाले मेहनत गरेर दिनुभएको संगीत दोश्रो अन्तरा सुन्नेसाथ थाहा हुन्छ शब्दलाई ख्याल गरेर कल्पना गरिएको संगीत । कतिपय संगीतकारहरुले लौत भनुँभने त्यो सम्भुजित वास्कोटाले नै पहिले संगीत कल्पना गरेर अनि त्यसपछि गीत बनाउँछन । भनाईको अर्थ "यस्तो शब्द बोकेको गीतलाई कस्तो संगीत फिट हुन्छ, होईनकी यस्तो संगीतलाई कस्तो शब्द फिट हुन्छ भनेर गीतको रुप दिन्छन । त्यसैले आई लभ यु मोर देन आई क्यान से जस्ता भावनात्मक गीतहरु उछृङखल जस्तो लाग्ने "लाई दिउँ माया लाई दिउँ माया लाईदिउँ,, हुन आईपुग्छन । दिनेश सुब्बाजी पनि हंगकंगमा हुनु यहाको गीतकारहरुसंगको भाग्यको संयोग भन्नमा कुनै अत्युक्ति हुनेछैन । यो निश्चित कुरा हो की गीतकारहरु र संगीतकारहरुको नेपालको भेट यस्तो बराबरी हाराहारीमा कहिल्यै हुन सक्दैन । साँच्चै भनौँ भने दिनेश संगीतकारहरु धेरै ब्यस्त हुनुको कारण मन्त्री भेटनु जस्तै चर्को हुन्छ त्यहा ।
टंक सम्वाहाम्फेको पहिलो अलवम मनोभाव मा दिनेशजीले चाईनीज बाजाको प्रयोग गर्नु भएको छ । मलाई लाग्छ त्यो सेक्सोफोन स्टायलले बजाईन्छ अति सुन्दर लागेको छ मलाई त्यो । सम्भवतः त्यो नै पहिलो पटक हो नेपाली गीतमा चाईनिज बाजाको प्रयोग , यस्पालीपनि त्यस्तै आशा गरेर अन्तिम गीतसम्मै चियो गरें कान ठाडो - चनाखो पारें, पाईएन त्यस्तो । उहाँको पनि मन नभएकोत होईनहोला तर त्यो सव जोडन अर्थ लगायतका हरेक कुराले सम्भवपनित हुनुपर्यो । जे होस टंक सम्बाहाम्फेको नयाँ अल्वम सार मा गायक कृष्णभक्त र दिनेश सुब्बाले भरमग्दुर प्रयत्न गरेको छन त्यसै हुनाले यो दोश्रो अल्वमपनि उच्च छ, कर्णप्रिय लाग्छन गीतहरु । तिनै पक्ष सफल छन । आजको कम्प्युटर युगमा रुप पक्षत यसैपनि सुन्दर भईहाल्छ तर सार पक्षभित्रको सारपक्षपनि मलाई उत्कृष्ट लागेको छ । आगे बिचार गर्नोस तपाईहरुलाई पनि यो उत्कृष्ट लाग्नेछ ।
गीतकारका गीतका शब्दहरुको समिक्षा गर्न मेरो आँट त छैन तरपनि मलाई
नं २ को गीतमा भएको यो लहरः याद छ रुख खोपि हाम्रो नाम लेखेको
नं. १ मा ढल्यो त्यसै दिन मेरो साँझ संगै डुब्न
नं. ५ गीतकोः उजाड भयो जिन्दगानी दुख्दा छातीभित्र
नं. ७ को गीतमाः जुनेलीमा भेटौँ भन्थ्यौ जुन झरिगयो
नं.१० पूणिर्माको जुन हौ की मेरो मनको धुन ।
मन परेको शब्द लहरहरु हुन ।
बाठे पल्टेर बढी बोल्नुपर्दा प्राय गीतहरु कसैलाई समर्पित छ । नम्बर १ देखी लगातार नम्बर ४ सम्मका गीतहरु तिमी भनेर उन्लाई समर्पण गरिएको छ । प्रणय प्रितीको गीतमा प्रायः उनैलाई समर्पण गरिने यो गीतको नियमनै जस्तो हो । नम्बर ५ मा आएर यौटा सुन्दर संसार भन्ने गीतमा गीतकार एक्लो उभिएको छन मानौँकी आफ्नो कहानी सुनाउँन । फेरी नम्बर ६ मा आएर तिमी भनेर कसैलाई सम्वोधन गरिएको छ भने नम्बर ७ र ८ को गीत मा गीतकार फेरी एक्लै प्रश्तुत भएको छन र अन्तिमको दुइ गीतहरुमा उहि रित दोहोरिएको छ तिमी । तर गीत, कथा, कविता, कहानी जो कल्पना कल्पिईन्छ त्यो कसैन कसैको जीवन संग मिल्दो हुन्छ या मिल्न जाने हुनुपर्छ । नत्र त्यो फेन्टासी स्वैर कल्पना हुनजान्छ त्यो वास्तविकताको अंश भरपुर छ सम्वाहाम्फेको रचनाहरुमा । कसैले आफ्नो जीवनमा टंक सम्वाहाम्फेको गीतलाई गाएको छन, त्यो पिंडालाई बोकेको छन, त्यो खुशीलाई अंगालेको छन, त्यो अतितलाई भोगेको छन , बेचैनीलाई खेपेको छन, वास्तविकतालाई बिद्रोहलाई बुझेको छन आत्मसात गरेको छन यो पक्का कुरा हो । यसैलाई अर्को भाषामा भन्नुपर्दा जिवन्तता भनिदो हो । र गीतहरु जिवन्त छन सम्वाहाम्फेको ।
अन्तिममा जेष्ठ (बौद्धिकता होईन उमेर) को हैंसीयतले अरु बाठे पल्टनुपर्दा अव गीतमा ब्रि्रोहपनि बोल्नु पर्यो । सम्वाहाम्फेले सालाखाला आउनु जरुरी देखिन्छ । यहाभन्दा अरु अघि बढेमा त्यो स्वतः निरासावादमै मात्र रुमल्लिईरहने टडकारो सम्भावना देखिन्छ, छनक छ त्यस्तो । लेख्दै नलेख्ने होईन सालाखाल आउनु राम्रो हो की भन्छु । मैले टंक जसरीपनि हिडन, उडन र बढन सक्छन भनेर किन यो माग गरिरहेको छु भने, बीर काङसोरेको सन्तान भूमिपुत्र खाँटी लिम्वु कसैको बपौति किपट होईन खुद आफ्नो भूमि चोख्याउँने संघर्षमा होमिनुपर्ने आहृवान गर्दै कलमी युद्ध छेडिरहेकोपनि भेटेको छु उन्लाई । युद्धभित्र बुद्धलाई उभ्याएर कलमी रणकौशलता देखाउँदै, निर्देशन गर्दै क्रान्ति समयको माग नारावाजी गरेको पनि मेरै आँखाअघि भेटेको हो, यसैले अव सम्वाहाम्फे गीतमापनि स्वाभिमान बोल्नेछन कुरुले तेनुप्पालाई बिरह बिरक्तिमा मात्रै होईन बीरंगनाहरुमा रुपान्तरण गर्दै बीरतामा उतार्नेछन । चारैतिर आदीवासी जनजाति गीतको थाल्नी भएकोछ आशा गरौँ त्यता अवश्य झुल्कनेछन टंक सम्वाहाम्फे गौरवकोसाथ तेश्रो अलवम भनेर ।
लागि परेर गीतकारमा आफुलाई दर्ज गर्ने २ नामहरु हुन राम कृष्ण बान्तवा र टंक सम्बाहाम्फे । भनौँ उनिहरुको एकलराज्य भन्दा फरक नपर्ने अवश्था आईसकेको छ यस क्षेत्रमा । किनभने गीत सिर्जना गर्दा डुबेर सिर्जना गर्नेहरु मध्यमा मलाई लागेको यस क्षेत्रको हंगकंगका हस्ती श्रष्टाहरु यी दुइ हुन । यसपटक कवि टंक सम्वाहाम्फेलाई मैले यसरी यहा किन ल्याईरहेछु भने उनि कममा गीतकार बढीमा कवि लाग्थे मलाई । तर उनि गीत लेखनमापनि अरु मजबुत भईसकेछन, यस्तोकि उनि धेरैबर्षपहिले गीतमा स्थापित भएको हुन जस्तो । पहिलो गीती अल्वम मनोभाव पछि यसै थन्किएलान भन्ठानेको त्यसो भएन अरु उर्जाशिल भएर झुल्केछन उनि "सार,, दोश्रो अल्वममा । उन्को यो सस्तो रहर थिएन रहेछ । आजको अल्पकालिन रहरेहरुले चर्चामा आउनलाई हृवात्त देखा परेर स्वाट्ट हराउने सस्तो लोकप्रियताको नायक होईनन रहेछन धनकुटे श्रष्टा सम्वाहाम्फे । आधुनिक गीतको खास रस भनेकै शब्दमा हुने भएकोले पप, रक जस्तो झ्वाट्ट उत्तेजनामा आएर ढाङ ढुङ हल्ला गरिराखेर स्वाट्ट हराउने कुरा आउँदैन तरैपनि हंगकंगमा गीत विधामा धेरै कलमहरु देखा परेर हराएका छन, विहान उदाएको सूर्य बेलुकी अस्ताएजस्तै । यस्तोकी उस्ले भावनामा रोपेन गीतलाई रहरमा फुलायो र यसै ओइलायो । कसैलेत संगीतरुपी प्राण लगाउने काम समेत गर्न सकेको होईनन, यो यौटा समस्यापनि हो आफ्नो ठाउँमा छ । तर आधुनिक गीत भावपरक हुने भएको कारण कविताकै रुपमा सुन्दामात्रपनि एक किसिम रसमय भने अवश्य हुन्छ ।पहिलो मनोभाव को सफलतालेपनि उन्लाई गीती लेखन क्षेत्रमा पाईला चाल्न उत्साहित गर्छ,नै र नै यस क्षेत्रलाई दिर्घकालिन रुप दिन्छन भनेर बिगतमा जो कोहीले अनुमान गर्थे जस्ले मनोभाव अलवमलाई सुनेको थिए । कवितामा यथेष्ट नाम कमाएका सम्वाहाम्फेलाई मैले भने मनोभाव थपिथपि सुनेको भएपनि सारै पत्याएको थिईन । त्यतिको उज्वल गीतकारलाई नपत्याउँनुमा के कारण थियो भने त्यो मनोभाव निस्के लगत्तै उनि राजनैतिक कुराहरुमा, हक अधिकारका लेखहरुमा (समग्रमा वैचारिक लेखहरुमा) निकै देखा पर्न थालेका थिए, इभन अहिलेपनि छन । मैले मै संग तुलना गरेर उन्को हक्मा यस्तो निर्णय गर्नुत नहुने हो तर यस्तै सोचेछु । म हिजोआज विचारमा बढी दौडने गरेको छु, यतिसम्मकी पारिजात दिदीले मार्क्सवादी दर्शनको गुदी भेटाउनुभएपछि सिरिशको फूलहरु जो सुन्यवादी धारका उपन्यास थिए लाई बहिस्कार गर्नुभएको थियो । मलाईपनि कहिलेकाँही त्यस्तो फिल हुन्छ मेरो प्रणय प्रितिको कविता गीत र कथाहरु सवै आगो लगाईदिउँ जस्ले निरासावादलाई हुर्काउने काममात्र गरेको छन । तर दुनियाँले देख्दा पारिजात दिदीसंग तुलना गरेको देख्छनकी जस्तो लागेर एक किसिम आफ्नै शंकाको घेराभित्र कैदी भएर लघुतावोध पाल्दै त्यो हिम्मत गर्दिन र एक किसिम प्रणयप्रेम सामाजिक आवश्यक्ता हो मेरो ठम्याईं । जे होस दिदी मेरो लागि आकासको तारा भएपनि म भित्रपनि क्रान्तिकारीपन भने छिप्पिईंदोनै छ ।
फेरी म अलि अनौठो क्रान्तिकारी छु, कि यौटा युवक र युवतीको प्रेमलाईपनि संसारकै प्रेमको दाँजोमा गणना हुनुपर्छ भन्ने मान्यता राख्दछु । वास्तवमा भन्ने हो भने कुनै समयकाल परिस्थितिमा म मेरो यहि धारणाको कारण पछिपनि परेको छु । यहि सिद्धान्तको शिकार भएको छु भन्दा फरक नपर्ला । तर युवा युवतीबीचबाट शंस्लेषित प्रेम मानव आगमनको पहिलो बिन्दू मान्दछु म । जतिसुकै क्रान्तिकारी हौँ हामी प्रणय प्रिती र ब्यवहारलाई फ्युजन गरेर बिचको धारमा हिडाउँन सक्नुपर्छ, मेरो धारणा । कतिभने बि. पि. को कथाको ध्यानाशन्न ऋषि जत्तिनै कर्तब्यलाई भुलिहाल्न भएन । यौटा आवश्यक सिमा रेखा र सभ्यतालाई भुलेर कुण्ठाको रुपमा पेश गर्नु र हुनु भएन भन्नेसम्म हो । टंक सम्वाहाम्फेका गीतहरु मेरो चाहनाको सिमारेखा जत्तिनै छरितो लोभलाग्दो प्रणयप्रेम बोकेर झुल्केको छन, तिनीहरुलाई दिनेश सुब्बाजीबाट आफुजस्तै आफु सुहाउँदो संगित जुरेको छ ।
अँ, टंक सम्वाहाम्फे हंगकंगबाट दोश्रो पटक "सार,, लिएर उदाएको छन । १० गीतको संगालो सार अलवम पहिलेको तुलनामा छरितो छ । पहिलेको कुनै गीतहरु राम्रा भएरपनि लामा लाग्थे । अहिले गीतहरुमा गीतकार वान्तवाले भनेजस्तै मिटर मिलाउँने कोशिष गरिएको छ, गीतकार केशव भट्टर्राईजी (महावाणिज्यदूत)ले भन्नुभएजस्तै थोरै शब्दमा धेरै कुराहरु अटाउँन सकिएको छ । संगीत सम्बन्धि यथेष्ट ज्ञान राख्नुहुने औपचारिक शिक्षानै संगीत अध्ययन गर्नुभएको हंगकंगका चर्चित संगीतकार दिनेश सुब्बाले मेहनत गरेर दिनुभएको संगीत दोश्रो अन्तरा सुन्नेसाथ थाहा हुन्छ शब्दलाई ख्याल गरेर कल्पना गरिएको संगीत । कतिपय संगीतकारहरुले लौत भनुँभने त्यो सम्भुजित वास्कोटाले नै पहिले संगीत कल्पना गरेर अनि त्यसपछि गीत बनाउँछन । भनाईको अर्थ "यस्तो शब्द बोकेको गीतलाई कस्तो संगीत फिट हुन्छ, होईनकी यस्तो संगीतलाई कस्तो शब्द फिट हुन्छ भनेर गीतको रुप दिन्छन । त्यसैले आई लभ यु मोर देन आई क्यान से जस्ता भावनात्मक गीतहरु उछृङखल जस्तो लाग्ने "लाई दिउँ माया लाई दिउँ माया लाईदिउँ,, हुन आईपुग्छन । दिनेश सुब्बाजी पनि हंगकंगमा हुनु यहाको गीतकारहरुसंगको भाग्यको संयोग भन्नमा कुनै अत्युक्ति हुनेछैन । यो निश्चित कुरा हो की गीतकारहरु र संगीतकारहरुको नेपालको भेट यस्तो बराबरी हाराहारीमा कहिल्यै हुन सक्दैन । साँच्चै भनौँ भने दिनेश संगीतकारहरु धेरै ब्यस्त हुनुको कारण मन्त्री भेटनु जस्तै चर्को हुन्छ त्यहा ।
टंक सम्वाहाम्फेको पहिलो अलवम मनोभाव मा दिनेशजीले चाईनीज बाजाको प्रयोग गर्नु भएको छ । मलाई लाग्छ त्यो सेक्सोफोन स्टायलले बजाईन्छ अति सुन्दर लागेको छ मलाई त्यो । सम्भवतः त्यो नै पहिलो पटक हो नेपाली गीतमा चाईनिज बाजाको प्रयोग , यस्पालीपनि त्यस्तै आशा गरेर अन्तिम गीतसम्मै चियो गरें कान ठाडो - चनाखो पारें, पाईएन त्यस्तो । उहाँको पनि मन नभएकोत होईनहोला तर त्यो सव जोडन अर्थ लगायतका हरेक कुराले सम्भवपनित हुनुपर्यो । जे होस टंक सम्बाहाम्फेको नयाँ अल्वम सार मा गायक कृष्णभक्त र दिनेश सुब्बाले भरमग्दुर प्रयत्न गरेको छन त्यसै हुनाले यो दोश्रो अल्वमपनि उच्च छ, कर्णप्रिय लाग्छन गीतहरु । तिनै पक्ष सफल छन । आजको कम्प्युटर युगमा रुप पक्षत यसैपनि सुन्दर भईहाल्छ तर सार पक्षभित्रको सारपक्षपनि मलाई उत्कृष्ट लागेको छ । आगे बिचार गर्नोस तपाईहरुलाई पनि यो उत्कृष्ट लाग्नेछ ।
गीतकारका गीतका शब्दहरुको समिक्षा गर्न मेरो आँट त छैन तरपनि मलाई
नं २ को गीतमा भएको यो लहरः याद छ रुख खोपि हाम्रो नाम लेखेको
नं. १ मा ढल्यो त्यसै दिन मेरो साँझ संगै डुब्न
नं. ५ गीतकोः उजाड भयो जिन्दगानी दुख्दा छातीभित्र
नं. ७ को गीतमाः जुनेलीमा भेटौँ भन्थ्यौ जुन झरिगयो
नं.१० पूणिर्माको जुन हौ की मेरो मनको धुन ।
मन परेको शब्द लहरहरु हुन ।
बाठे पल्टेर बढी बोल्नुपर्दा प्राय गीतहरु कसैलाई समर्पित छ । नम्बर १ देखी लगातार नम्बर ४ सम्मका गीतहरु तिमी भनेर उन्लाई समर्पण गरिएको छ । प्रणय प्रितीको गीतमा प्रायः उनैलाई समर्पण गरिने यो गीतको नियमनै जस्तो हो । नम्बर ५ मा आएर यौटा सुन्दर संसार भन्ने गीतमा गीतकार एक्लो उभिएको छन मानौँकी आफ्नो कहानी सुनाउँन । फेरी नम्बर ६ मा आएर तिमी भनेर कसैलाई सम्वोधन गरिएको छ भने नम्बर ७ र ८ को गीत मा गीतकार फेरी एक्लै प्रश्तुत भएको छन र अन्तिमको दुइ गीतहरुमा उहि रित दोहोरिएको छ तिमी । तर गीत, कथा, कविता, कहानी जो कल्पना कल्पिईन्छ त्यो कसैन कसैको जीवन संग मिल्दो हुन्छ या मिल्न जाने हुनुपर्छ । नत्र त्यो फेन्टासी स्वैर कल्पना हुनजान्छ त्यो वास्तविकताको अंश भरपुर छ सम्वाहाम्फेको रचनाहरुमा । कसैले आफ्नो जीवनमा टंक सम्वाहाम्फेको गीतलाई गाएको छन, त्यो पिंडालाई बोकेको छन, त्यो खुशीलाई अंगालेको छन, त्यो अतितलाई भोगेको छन , बेचैनीलाई खेपेको छन, वास्तविकतालाई बिद्रोहलाई बुझेको छन आत्मसात गरेको छन यो पक्का कुरा हो । यसैलाई अर्को भाषामा भन्नुपर्दा जिवन्तता भनिदो हो । र गीतहरु जिवन्त छन सम्वाहाम्फेको ।
अन्तिममा जेष्ठ (बौद्धिकता होईन उमेर) को हैंसीयतले अरु बाठे पल्टनुपर्दा अव गीतमा ब्रि्रोहपनि बोल्नु पर्यो । सम्वाहाम्फेले सालाखाला आउनु जरुरी देखिन्छ । यहाभन्दा अरु अघि बढेमा त्यो स्वतः निरासावादमै मात्र रुमल्लिईरहने टडकारो सम्भावना देखिन्छ, छनक छ त्यस्तो । लेख्दै नलेख्ने होईन सालाखाल आउनु राम्रो हो की भन्छु । मैले टंक जसरीपनि हिडन, उडन र बढन सक्छन भनेर किन यो माग गरिरहेको छु भने, बीर काङसोरेको सन्तान भूमिपुत्र खाँटी लिम्वु कसैको बपौति किपट होईन खुद आफ्नो भूमि चोख्याउँने संघर्षमा होमिनुपर्ने आहृवान गर्दै कलमी युद्ध छेडिरहेकोपनि भेटेको छु उन्लाई । युद्धभित्र बुद्धलाई उभ्याएर कलमी रणकौशलता देखाउँदै, निर्देशन गर्दै क्रान्ति समयको माग नारावाजी गरेको पनि मेरै आँखाअघि भेटेको हो, यसैले अव सम्वाहाम्फे गीतमापनि स्वाभिमान बोल्नेछन कुरुले तेनुप्पालाई बिरह बिरक्तिमा मात्रै होईन बीरंगनाहरुमा रुपान्तरण गर्दै बीरतामा उतार्नेछन । चारैतिर आदीवासी जनजाति गीतको थाल्नी भएकोछ आशा गरौँ त्यता अवश्य झुल्कनेछन टंक सम्वाहाम्फे गौरवकोसाथ तेश्रो अलवम भनेर ।
